Evropljaninom se osjeća 57,1 posto građana Bosne i Hercegovine, dok 35,5 posto sebe ne vidi tako. Neodlučnih je 7,5 posto stanovnika ove zemlje. Sebe kao Evropljanina vidi 71,6 posto Bošnjaka, 61 posto Hrvata i 32,1 posto Srba.

Ovo su rezultati istraživanja Agencije Prime Communications, tokom kojeg je na pitanje 'Da li se osjećate Evropljaninom?' odgovaralo 1.500 punoljetnih građana tehnikom usmenog intervjua. Primijenjen je višeetapni stratifikovani slučajni uzorak (moguća greška + - 3 posto). O dobijenim podacima govori psiholog Srđan Puhalo, rukovodilac sektora za istraživanje Agencije Prime Communications.

Gospodine Puhalo, možete li nam objasniti zbog čega je ovo istraživanje, odnosno podaci do kojih ste došli, važno?

Mislim da je to važno iz nekoliko razloga. S jedne strane, mi u Bosni i Hercegovini, kada pogledamo istraživanja javnog mnijenja, vidimo da njih 70 ili 80 posto podržava ulazak BiH u Evropsku uniju. S druge strane, imate političare, koji kao papagaji ponavljaju da je nama EU prioritet i da je naš cilj ulazak Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju. Kad imate sve to u vidu, onda pretpostavljate da su i evropske vrijednosti nešto što je blisko našim građanima, odnosno da su oni spremni da usvoje i evropske vrijednosti i pravila ponašanja, i da je njihov identitet negdje u skladu sa onim o čemu govore i čemu teže, barem deklarativno. Zbog toga smo prosto pitali ljude – dobro, hajde da vidimo, da li se vi osjećate Evropljaninom i koliko se osjećate Evropljaninom. Dobili smo, čini mi se, vrlo interesantne podatke. S jedne strane vidimo da se najveći broj ljudi osjeća Evropljaninom, ali je dobar dio ljudi kazao da nema taj osjećaj da je Evropljanin. Ako to razložite po nekim etničkim kategorijama, odnosno na Srbe, Hrvate i Bošnjake, onda vidite da tek tu postoji razlika, da Bošnjaci i Hrvati, u najvećem procentu kažu: 'Da, mi se osjećamo Evropljanima', dok su Srbi mnogo, mnogo skeptičniji.

Prema ovom istraživanju, od ispitanih osoba sebe kao Evropljanina vidi 71,6 posto Bošnjaka, 61 posto Hrvata i 32,1 posto Srba. Kako se mogu komentarisati ovi podaci i šta oni govore?

Tu, čini mi se, imamo s jedne strane paradoks da, recimo, Bošnjake stalno optužuju, ili dolaze optužbe, da oni kalkulišu, da im je bliska Turska, da žele da idu ka Turcima, ka Saudijskoj Arabiji, a rezultati istraživanja pokazuju drugačije. S druge strane, imate Srbe, koji su mahom iz Republike Srpske, koji kažu: 'Da, mi smo Evropa, mi tu živimo', a izgleda da se oni u veoma malom procentu, odnosno znatno manje od očekivanog, u odnosu na Hrvate i Bošnjake, osjećaju Evropljanima. Čini mi se da se sve to može objasniti nekom vrstom dnevne politike koja danas vlada u Bosni i Hercegovini. Imate Hrvate, Evropsku uniju, zapadne vrijednosti koje se poklapaju i sa katoličanstvom, i sa Hrvatskom koja je u Evropskoj uniji, i oni su ti koji nemaju mnogo dilema. Slijede i Bošnjaci, čija politika kalkuliše s EU, čini mi se donekle, ali se to ne 'prima' puno kod Bošnjaka, i oni se osjećaju Evropljanima. Problem je kod Srba, gdje imate dnevnu politiku, znači vlast u Republici Srpskoj, koja kalkuliše ulaskom Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju, odnosno uslovljava to nekim svojim zahtjevima, čak postoje i dileme da li da se ide u EU ili nešto što bi se zvalo Evroazijska zajednica, gdje bi Rusija dominirala, i to nešto se odražava kod Srba, gdje se oni, vjerovatno isfrustrirani, s jedne strane politikom EU prema Republici Srpskoj, s druge strane izjavama domaćih političara, prosto najmanje u odnosu na Hrvate i Bošnjake, opažaju Evropljanima. To je nešto, čini mi se, što nije očekivano, nešto što je novo i neki novi kvalitet ovog istraživanja.

Uglavnom, anketirani su davali odgovore koji se baziraju na informacijama koje primaju ili čak na propagandi kojoj su izloženi u društvenim zajednicama u kojim žive.

Ja vjerujem da je to pogotovo prisutno kod ljudi iz Republike Srpske, odnosno kod Srba, kod kojih domaći političari malo jesu, malo nisu za Evropsku uniju, malo jesu, malo nisu za evropske vrijednosti, malo nam jesu prijatelji iz Evropske unije, malo nisu, ali uvijek je jedno oko okrenuto ka Rusiji. Ti animoziteti koje mi imamo u politici između Evropske unije i vlasti RS, čini mi se, odražavaju se kod građana i otuda postoji ta rezerva prema EU, odnosno prema osjećanju da oni jesu Evropljani, i postojanja te alternative – Rusije – koja svakako utiče na taj njihov identitet.

Građani BiH jesu Evropljani, prije svega po geografskom položaju zemlje u kojoj žive. Šta je dublji smisao pitanja koje ste postavljali o tomeda li se bh. građani osjećajukao Evropljani?

Neka ranija istraživanja pokazuju da ljudi Evropsku uniju prvenstveno opažaju kao rješenje za njihove ekonomske probleme – da će živjeti bolje, da će imati više posla, više novca, da će imati neku sigurnost. S druge strane, imate paradoks da u BiH imate konsenzus da svi jesu za EU, ali da mi već godinama tapkamo u mjestu. Treća stvar je prosto da vidimo, iako mi geografski pripadamo Evropi, iako nas Evropa svojata, kao svoje, ipak taj njezin odnos, čini mi se, nije dovoljno iskren, a ono što je meni bilo važno jeste da vidimo, kad sve to imamo u vidu, da li prosječan stanovnik BiH sebe opaža kao Evropljanina, ne samo geografski nego i mnogo više, obojeno emocijama, da li je to biti Evropljanin dobro, loše, i da li oni to vide kao jedan od svojih važnih identiteta. Možda su oni Evropljani, ali im je mnogo važnije da budu Srbi, Hrvati, Bošnjaci, muslimani, hrišćani, pravoslavci, katolici, pa tek onda Evropljani. Izgleda da se kod pojedinih etničkih grupa upravo to dešava – da Evropljanin kao identitet, kao neki osjećaj, ne kotira se tako dobro kao neki drugi identitet.

Koliko je to nelogično ili čak paradoksalno?

To je čudan paradoks, koji nije svojstven samo Bosni i Hercegovini. On postoji, recimo, i u Srbiji – da imate ljude koji preziru Evropsku uniju - možda je to malo gruba riječ – za koje je EU ili politika EU nije toliko atraktivna, kojima je mnogo bliža Rusija, ali koji idu da rade na Zapad. I to je taj paradoks – što bi mi htjeli da budemo Rusi u duši, a bogati kao Evropska unija. To je nešto što je prilično šizofreno – da usvajate jedne vrijednosti, a da želite standard nekog drugog društva. Pitanje je da li ćemo to moći pomiriti, odnosno da li će upravo ta raspolućenost biti kočnica ka Evropskoj uniji, i Bosni i Hercegovini, a i drugih zemalja na Balkanu koje idu ka tome.

(slobodnaevropa.org, DEPO PORTAL, BLIN MAGAZIN/md)