Na fotografiji: Arthur Evans

Piše: Saša Buljević

Arheologija kao nauka postoji oko 150 godina ali interes za starine seže daleko u prošlost. Prvo zabilježeno iskopavanje  sprovedeno je od strane vavilonskog kralja Nabonidusa koji je vladao između 555-539. godine p.n.e. On je iskopao kamene temelje građevine posvećene Naram-Simu, koji je bio unuk Sargona, slavnog vavilonskog kralja.

Dalje kroz istoriju pojedinci su nastavili vršiti iskopavanja, neki iz ljubavi prema prošlosti a neki iz ljubavi prema novcu kojeg bi dobili od prodaje starina.  Tek u 15. vijeku dolazi do ozbiljnijeg proučavanja klasične prošlosti. Umjetnici i bogatiji ljudi putuju kroz antičke zemlje i skupljaju starine, najčešće sklupture. Formiraju se antikvarijatska društva, akumuliraju se starine i osnivaju prvi muzeji.

Iako se sakupljačka aktivnost intezivirala tokom renesanse, prvo ozbiljnije arheološko iskopavanje je izvršeno 1738. godine  pod pokroviteljstvom Čarlsa od Burbona (Charles of Burbon) koji je unajmio Marčela Venutija (Marcello Venuti) da ponovo otvori Pompeje i Heruklanum.

I tada je arheologija  rođena.

Ti prvi koraci arheologije išli su dalje kroz vrijeme prosvjetiteljstva koje je kao što znamo vrijeme naučnog rasta i napretka. Tada se javlja ideja linarnog razvoja društva kroz koji sve zajednice moraju proći, ali uskoro se taj koncept jednakosti povlači pred klasifikaciskim sistemom, koji razvija proučavanje individualnih istorija različitih društava i šovinistički stav kod naučnika o „prirodnoj“ nadmoći evropljana.

Sredinom 19. vijeka arheologija dolazi u sukob sa hrišćanstvom, i to zbog kamenih alatkih i ledenodobnih životinja koji su pronađeni u istom kontekstu od strane francuskog carinika Žak Buše d Perta (Jacques Boucher de Perthes). Do tada je uglavnom bilo popularno bibljisko računanje vremena po kojem čovječanstvo nije starije od 6000 godina.  U početku njegova otkrića su bila zanemarena ali su ubrzo potvrđena od britanskih arheologa, pa je biblijska starost čovječanstva odbačena u svim naučnim krugovima.

Druga polovica 19. vijeka i sami početak 20. vijeka obilježeni su poznatim otkrićima Hanriha Šlimana (Heinrich Schliemann), Artura Evansa (Arthur Evans) i Paula Emilija Bote (Paul Emile Botta).

Šliman je vodeći se Homerovim epovima otkrio Mikenu i Troju, iako je Šliman kao ličnost bio okružen kontraverzama, njegov doprinosarheologiji se ne može negirati.                                                                             

Evans koji je bio savremenik Šlimana, odigrao je ulogu pionira u istraživanju minojske civilizacije na ostrvu Kreti.

Dok su pronalasci sa prostora Sredozemlja i Bliskog Istoka opčinjavali javnost u Nacionalnom muzeju Danske, kustos Kristijen J. Tomsen (Christian  J. Thomsen) posmatrajući materijal koji je donošen u muzej vrši čuvenu klasifikacuju na kamene, bronzane i željezne predmete. On je postavio tezu da su kameni predmeti najstariji, iza njih po starosti dolaze bronzani a najmlađi bi bili željezni. Tim zapažanjem je postavljen osnov za podjelu praistorije.

Arheologija je prve korake napravila nesigurno, kroz strast i pohlepu pojedinaca, da bi polako izrasla u nauku vođena ljudima koji su bili spremni da  svoja otkrića podjele sa javnošću.

VEZANI TEKST:

ŠTA JE ARHEOLOGIJA?

(BLIN MAGAZIN/đk)