Piše: Jasmin DURAKOVIĆ

Dok su u ljetno 1992. godine granate rezale sarajevski asfalt, bili smo i svjedoci herojskog otpora građana Sarajeva; sarajevska mladost je tih dana branila i odbranila grad.

Sarajevo se u proljeće i ljeto 1992. godine obranilo puškom, ali i svojim duhom. Sretao sam tih dana puno svojih prijatelja ili poznanika umjetnika koji su bili na prvim linijama, a u slobodno vrijeme pisali, slikali i stvarali muziku. Jedan od njih bio je Hamzalija Muhić, slikar koji je stanovao na Čengić Vili. Viđali smo se i družili intenzivno u to vrijeme.  Sa nama je najčešće bio pjesnik Ilija Ladin, sa kojim sam stanovao u velikom neboderu kod nekašnjeg kina Kumrovec. 

Hamzalija je bio po prvim linijama, najčešće na Hrasnom brdu, ali i kući slikao. Njegovi radovi iz tog perioda, dosta mračni i škrti u likovnom pogledu ali promišljeni u svome izrazu i značenju,  i danas se dobro drže i cijene se kod poznavalaca likovne umjetnosti u Sarajevu, ali i šire.

On je među prvima pozvan da učestvuje na izložbi koja se tih ljetnih dana pripremala unutar Umjetničke čete Regionalnog štaba Teritorijalne odbrane Sarajeva. Ta čuvena četa nastajala je spontano jer su mnogi umjetnici htjeli da svojim umjetničkim radovima pomognu odbranu grada. Tu su ideju dobro prepoznali komandant štaba Mustafa Hajrulahović Talijan i njegov zamjenik Dervo Harbinja. 

U tome štabu sam, na preporuku književnika Alije Isakovića, i ja bio angažiran na poslovima propagande i informiranja. Zato sam od samog početka, iako sam bio više na nekim drugim zadacima, bio uvučen u proces stvaranja Umjetničke čete Regionalnog štaba.  

Polako su se u njoj stvarale sekcije, pa je tako pozorišne radnike vodio Josip Pejaković, muzičare narodne muzike Nazif Gljiva, dok je rock i pop sekciju Umjetničke čete vodio Zlatko Arslanagić. 

Svečanu zakletvu, čiji sam tekst i popratni motivacijski tekst, po zahtjevu komande, ja napisao, položili su u augustu 1992. godine u sarajevskom hotelu Holiday Inn. Događaj je vodio, uz prisustvo velikog broja umjetnika, novinar/komadant Pavle Pavlović.

Zanimljiva je bila produkcija koju su stvorili tadašnjih muzičari u Umjetničkoj četi; neke od tih pjesma danas izgledaju krajnje petetično, ali su i neke od njih ostale kao vječni evergreeni.

Preko ove čete je praktično nastao i Sarajevski ratni teatar (SARTR), jer su u njoj djelovali reditelj Dubravko Bibanović i pisac Safet Plakalo. Oni su pokrenuli ideju o osnivanju novog teatra, preko noći su dobili rješenja od Skupštine grada i pozorište je bilo zvanično registirano. U tome su im pomagali mnogi, posebno Enes Čolpa, koji je u to vrijeme suradjivao sa visokopozicionarnim direkorom Elektroprivrede BiH Edhemom Bičakčićem. 

Sa Čolpom me prije rata upoznao Ilija Ladin u čuvenoj cafe galeriji Zvono. U ratu je Čolpa mnogima pomagao. Pomogao je i meni. Veliku ulogu je imao je oko organizacije izložbe „Umjetnici Sarajeva za slobodnu BiH“. 

Iza toga projekta stajala je Mirsada Baljić, slikarka i galeristikinja iz Višića kod Čapljine, koja je neposredno pred rat otvorila svoju galeriju u sarajevskom naselju Ciglane. Rat je zaustavio taj njen projekat.

Sama se javila u Regionalni štab TO i stavila na rasploganje. Zato je bio logično da upravo ona vodi Likovnu sekciju Umjetničke čete. Tako smo se negdje u junu 1992. godine upoznali i dijeli smo se jedno vrijeme i kancelariju u štabu. Tu je često dolazila moja i Ladinova predratna prijateljica Alma Suljević, također dobrovoljac u Armiji BiH.

Tu se i počela razvijati ideja o izložbi. Podržao ju je slikar Dževad Hozo i upravo je on pod svijećama uradio idejno rješenje kataloga za izložbu. Ali podržali su je i mnogi drugi, od slikarke Ane Kovač do novinara Suada Hadžiomerovića. Ključni momenat za projekat bio je kada su ga podržali i brojni istaknuti slikari i profesori sa Likovne akademije u Sarajevu.

Upravo ispred akademije Kemal Hadžić je napravio čuvenu fotografiju za naslovnu stranu kataloga. Na njoj se nalazi jedan dio učesnika izložbe: Hasan Sućeska, Edin Numankafić, Alma Suljević, Dževad Hozo, Salem Obralić, Nuset Pašić, Sead Čizmić, Mustafa Skopljak i drugi. Video zapis tog događaja snimio sam sa jednim kolegom iz Filmskog arhiva Oružanih strana, koji smo osnovali u augustu 1992. godine. U toku snimanja granate i meci čuli su se oko nas.

Izložba je otvorena 25. oktobra u klubu Kamernog teatra koji je bio premali da primi sve učesnike i goste koji su ti došli sa željom da učestvuju u jednom umjetničkom programu opsjednutog grada. Bio je to, iz današnje perspektive gledano, veličanstven događaj.

Poslije je izložba izašla i van granica BiH; otvorio ju je 1994. godine u Narodnoj galeriji Ljubljana tadašnji predsjednik Slovenije Milan Kučan.

Sve ovo će sarajevska publika moći da pogleda na multimedijalnoj dokumentarnoj izložbi „Umjetnici Sarajeva za slobodnu BiH i u filmu „Izložba '92“, čiju osnovu čini foto i video materijal iz privatnih arhiva Mirsade Baljić i fotografa i video umjetnika Zorana Lešića, kao i mog materijala iz Filmskog arhiva.

Otvaranje izložbe i premijera filma je u Bosanskom kulturnom centru, u subotu, 7. maja, od 19 sati. Program je dio manifestacije „Dani sjećanja: 30 godina opsade Sarajeva“.

(DEPO PORTAL/ak)