1945. godine, saznavši da će on i njegova porodica biti poslani nazad u Sovjetski Savez, on odlučuje da pređe na kanadsku stranu. Na taj potez se prvenstveno odlučio zbog loše ekonomske situacije u Sovjetskom Savezu i politike sa kojom se nije slagao. Gouzenko je izašao iz ambasade noseći sa sobom aktovku sa Sovjetskim kodnim knjigama i materijalima za dešifrovanje.

On je inicijalno otišao u Kanadsku policiju, ali niko od policajaca nije vjerovao njegovoj priči. Onda je otišao u Ottawa Jurnal novine, ali noćni urednik novina nije bio zainteresovan, i predložio mu je da ode u Odjel za pravdu. Kad je tamo otišao niko nije bio na dužnosti. Uplašen da su sovjetski agenti otkrili njegovu izdaju, on odlazi nazad u stan i sakriva porodicu. Gouzenko, skriven kod komšije, gleda kroz ključaonicu dok grupa sovjetskih agenata provaljuje u njegov stan. Oni su pretraživali prostorije sve dok policija nije došla.

Sljedeći dan, Gouzenko je uspio da nađe kontakte u policiji koji su bili voljni da ispitaju dokaze koje je otuđio iz Sovjetske ambsade. Gouzenko je transportovan od strane policije u tajni "Camp X" koji je korišten tokom Drugog svjetskog rata i služio je za obuku tajnih agenata. Dok  je boravio tamo Gouzenko je ispitan od strane agenata iz britanskog  MI5 i američkog FBI. CIA je u to vrijeme bila u fazi formiranja. U početku, premijer Kanade Meckenzie King nije htio imati ništa s tim, bojeći se da će to pogoršati odnose sa Sovjetskim Savezom koji je bio tadašnji kanadski saveznik u Drugom svjetskom ratu.

Norman Roberson zamjenik sekretara prezentovao je ove dokumente premijeru koji je bio užasnut ali je ipak insistirao da se ne preduzimaju nikakve mjere. Robertson je rekao premijeru da Gouzenko prijeti samoubistvom, ali King je bio odlučan u tome da se vlada ne treba mješati, čak i ako sovjetske vlasti uhapse Gouzenka. Robertson je ignorisao premijerove želje i obezbijedio azil Gouzenku i njegovoj porodici na osnovu pretpostavke da im je život u opasnosti.

Kada je u medijima izašla vijest o sovjetskim operativcima u špijunkoj mreži u Kanadi u kojoj su Kanađani davali povjerljive  podatke sovjetskoj vladi,  javnost je bila šokirana.  S obzirom da je Kanada odigrala važnu ulogu u ranim istraživanjima nuklearnog naoružanja, vlasti su bile veoma zabrinute, jer naravno nisu željele da do te tehnologije dođu druge nacije. Informacije koje je Gouzenko obezbijedio dovele su do hapšenja 39 osumnjičenih od čega je 18 bilo osuđeno po raznim tačkama optužbe. Među optuženima je bio i Fred Rose, jedini komunistički član Parlamenta u Kanadi, Sam Carr, državni organizator Komunističke partije i naučnik Raymond Boyer.

Foto: Stan Igora Gouzenka

Ova afera je upozorila ostale države posebno Veliku Britaniju i Ameriku da su sovjetski agenti u njihovim državama takođe prisutni. Gouzenkova svjedočenja imala su ključnu ulogu u razotkrivanju Klausa Fuchsa, njemačkog fizičara koji je emigrirao u Britaniju i koji je kasnije ukrao tajne o atomskoj bombi i predao je Sovjetima. Smatra se da je imao značajnu ulogu u istragama protiv Julisa i Ethel Rosenberg u SAD-u i u otkrivanju vitalnih sovjetskih špijuna u Britaniji kao što je kembridžska petorka.

Gouzenko se par puta pojavio na televiziji, ali sa bijelom kapom kako bi ostao anoniman. Takođe je napisao i dvije knjige .

Nakon ovog događaja došlo je do potpunog zalađenja odnosa između istoka i zapada. Iako SAD i SSSR nikada nisu ušli direktno u vojni konflikt, mnoštvo ratova je započeto pod njihovim sponzorstvom. Za kraj "Hladnog rata" uzima se raspad Sovjetskog Saveza 1991. godine.

(BLIN MAGAZIN)