“Prosečan posmatrač će reći da je iznenađujuće da je nekome uopšte palo na pamet da sačuva tako nešto. Ali srećom, i to se dešava... Mnoge od eksponata sam prepoznao iz ćoškova vlastite memorije, i pomalo sam se začudio kada sam ih ponovo ugledao, nakon toliko godina. Hej! I ja sam jednom jeo sladoled upotrebljavajući te bizarne socijalističke plastične kašičice u obliku ptice. Možda o tome nikada ne bih ni razmišljao, da nije ove kolekcije...’’, napisao je u katalogu izložbe Saša Rakezić, poznatiji pod pseudonimom “Aleksandar Zograf”, srpski i jugoslovenski strip autor.

Te kašičice, u obliku flaminga, vjeverice, zeca, rakete i aviona, inače, dobijale su se na kasi, uz “ledo” sladoled u čašici, ili onaj u plastičnim jednobojnim lopticama sa malim otvorom i poklopcem koji se jako teško otvarao. Iskorištene loptice ljudi su poslije stavljali na automobilske kuke za vuču...

Ima na izložbi, među raznim omotima za čokolade, i jedan sa djevojkom u bikiniju i kvadratnom rupom napravljenom žiletom. Godinama su na svim omotima čokolada osiječkog “Kandita” bile markice sa raznim brojevima koje su se izrezivale i lijepile u posebne albume. Ispunjeni albumi slali su se fabrici, a “Kandit” je to nagrađivao poklon-paketima.

Drugi veliki proizvođač čokolada bio je “Kraš”. Uz njegove čokoladice dobijale su se sličice životinja iz cijelog svijeta, koje su se lijepile u album trvdih korica, a ovaj, kad je ispunjen, slao proizvođaču. “Kraš” je, potom, album poništen crvenim uzdužnim linijama vraćao djetetu, zajedno sa onoliko slatkiša koliko je dijete teško. Tvrdilo se u ono vreme da je u promet namjerno puštan veoma mali broj određenih sličica, kako bi se album što teže popunio… Čokolada je bila vrlo tanka i krckava, a sličice su se u album lijepile ljepkom.

U istoriji djetinjstva velike većine Jugoslovena “Kraš” je, međutim, jedno od prvih mjesta zaslužio bombonama “505 sa crtom” - crvenim i žutim tvrdim punjenim bombonama sa plavom crtom, koje su bile pakovane u metalne kutije u kojima su se poslije, na vrhu kredenca, čuvali šećer i brašno.

Perić je izložio i kutiju u kojoj su bile “negro” bombone subotičkog “Pionira”, sa estraktom mente i još jednim tajnim sastojkom koji, tvrdi se, blagotvorno djeluje na bronhije i grlo. Kad su poslije raspada SFRJ proglašene za “srpski brend”, odžačar sa omota umjesto beretke dobio je šešir cilindar. Na tržištu, posebno makedonskom, može se naći i nekvalitetna kopija iz Turske.

“Vo vremja ono” plastične kese iz inostranstva prale su se i koristile sve dok se boja sa njih potpuno ne izliže, prazna limenka “Coca-Cole” bila je visoko vrednovana pernica na svakom stolu, pa ne treba da čudi što su limene kutije “od bombona” bile na cijeni. Njima uz bok stajale su kante u kojima se prodavala marmelada, “Podravkina”, i ona koju je proizvodila “Budimka” iz Požege, od šipka, nezaobilazna za doručak, uz margarin, u svim dječjim ljetovalištima od Pirana do Ulcinja.

Vladimir Perić “raspolaže s još milion nježnih i bezobraznih podataka naše mladosti”, i podastire ih sjećanju koje budi nostalgiju: ljute plavo-zelene, tirkizne ”helf” bombone; “bazooka” žvake na čijem je omotu s unutrašnje strane bio odštampan strip - svi su ih zvali “bazoka”, a jeftinije od njih bile su samo žvake u obliku cigareta; “moto keks”, pakovan jedan do drugog, a ne jedan iza drugog, u jednostavnoj izduženoj providnoj kesici, sa kako punjenjem između dva peciva - prvo se jelo jedno pecivo a zatim lizalo punjenje; “kavas, u tamnobraon bočicama od dva deci, sa medvjedom na etiketi; “cocta” sa ukusom šipka, socijalistički odgvor na “Coca-Colu”, promovisan 1953. godine na otvaranju velike skakaonice u Planici, u Sloveniji; sokovi koji se razblažuju vodom, najčečće od limuna i narandže u zdepastim bocama od tamnog stakla, ulijepljenim još u prodavnici; prašak “flavor aid” crvene i zelene boje - od jedne kesice veličine pakovanja sode bikarbone dobijala su se tri litra soka lošeg ukusa...

“Potreban je skoro detektivski rad da bi se sve to sakupilo, u čemu razume se leži draž”, piše Saša Rakezić u katalogu. Trebalo je naći predmete stare i po pedest godina - na jednom izloženom omotu čokolade piše datum proizvodnje “24. IX 1958”, na drugom je cijena 1540,10 ko zna kojih dinara, na trećem je nečiji broj telefona, u to vrijeme ko zna koliko važan...

Razumljivo je, onda, što nekih važnih stvari nema: recimo “kenijade”, soka koji je proizvodio Vladimir Stopić iz Mostara, zvani “Keno”, sa ukusom manga, marakuje, ili ko zna čega već, i neizostavni “dvojni C”, sok u aluminijskoj kesici koju je bilo praktično nemoguće probušiti plastičnom cjevčicom, pa je iz nje, na kraju, curio sok dok se autobusom vozite na školskom izletu.

Svi u Srbiji su tada znali slovenački: “Vtisnuti cevčico na tem voglu”...

(Blic.rs/ds)