Piše: Adnan UČAMBARLIĆ

Jedna od popularnih jugoslovenskih urbanih legendi kaže kako je, prilikom posjete SFRJ 1961. godine, etiopijski car Haile Selasije zahatario svom jaranu Josipu Brozu Titu što velik i lijep grad, poput Beograda, nema nijedan prestižni hotel. Tita je, po legendi, ta primjedba toliko razljutila da je odmah izdao naređenje za izgradnju hotela simboličnog imena - Jugoslavija.

Hotel Jugoslavija u Beogradu, nekada najluksuznije ugostiteljsko zdanje bivše SFRJ te najveći i najmoderniji objekat te vrste u nekadašnjoj državi, nedavno je prodat na javnoj aukciji. Slavnu zgradu na Zemunskom keju, pripadajuće zemljište, kao i sva umjetnička djela (neka od ogromnog historijskog značaja) kupila je kompanija MV Investments. Sa svojih sedam spratova, pratećim zgradama, 1.500 prostorija, 23 apartmana, restoranom, zimskom baštom, terasom za doručak, kafanom i noćnim klubom; hotel je bio apsolutni biser ugostiteljstva Jugoslavije. Sudbina hotela Jugoslavija nalikuje i sudbini države čije ime je ponosno nosio sve ove godine, ali i sudbini većine hotela tog doba. Od nekadašnjih bisera ostale su samo aveti…

Gotovo je nemoguće pobrojati sve hotelske bisere koji su (iz)građeni tokom postojanja bivše nam države, a tek nekolicina ih je preživjela rat i tranziciju, dok ostatak čeka rušenje ili restauraciju. DEPO Portal u narednim danima otkriva tajne nekih od najvećih i najljepših jugoslovenskih hotela. 

U prvom tekstu krećemo od glave - Beograda.

Hotel Jugoslavija - od sjaja, do očaja i nazad

Za razliku od urbane legenda spomenute na početku teksta, istina je bila znatno drugačija. Konkurs za izgradnju ovog arhitektonskog titana koji je trebao predstavljati svu veličinu i snagu nove države pokrenut je zaista na Titovu inicijativu, ali još 1947. godine!

Na hotel Jugoslavija “ne bi trebalo gledati izolovano, već kao dio jednog ogromnog graditeljskog poduhvata iz perioda socijalizma, što je i potvrđeno izložbom Towards a Concrete Utopia u MOMA muzeju u New Yorku“, objasnio je jednom prilikom Branislav Dimitrijević, srbijanski historičar i teoretičar umjetnosti.

Zagrebački arhitekti Mladen Kauzlarić, Lavoslav Horvat i Kazimir Ostrogović, koji su nastupili ispred Projektnog zavoda Hrvatske, pobijedili su na konkursu. Komisija je njihov rad ocijenila kao savremen i savršeno se uklapao novobeogradske trendove tog vremena. Isprva se projekt vodio pod nazivom “Hotel Beograd”, ali je zaključeno da tako grandioznom zdanju mnogo više odgovara ime Jugoslavija.

Ipak, od ideje do izgradnje proteklo je skoro dvadeset godina. Nakon niza problema i odgađanja, hotel je otvoren 1969. godine, a završni enterijer uredili su beogradske arhitekti Ivan Antić, Mirko Jovanović, Vladeta Maksimović i Milorad Pantović.

Na svečanom otvaranju hotela, vrpcu je presjekao, ko drugi nego najveći sin naših naroda i narodnosti, drug Tito. Glavna zgrada hotela Jugoslavije ima sedam spratova, a posebna je bila impozantna unutrašnjost hotela. Više od 600 soba i apartmana, restoran sa više od 800 mjesta i nezaboravnim pogledom na Dunav.

U holu ispred svečane banket sale našao se tada najveći Swarowski luster na svijetu, što je verificirano i u Guinnessovoj knjizi rekorda. Dužine 30 i širine pet metara, u formatu pravougaonika i težine 14 tona, sa 40 hiljada kristala i 5 hiljada sijalica. Preživio je i NATO bombardovanje hotela, ali više nije najveći ni u Evropi.

Od poznatih gostiju, ovaj luster je obasjao britansku kraljicu Elizabetu, Neila Armstronga, Buzza Aldrina, Richarda Nixona, Jimmyja Cartera, Muamera el Gadafija, njemačkog kancelara Willyja Brandta, Tinu Turner, Kevina Costnera i brojne druge. Pod njegovim, ali i svjetlom još 16 ogromnih Swarowski lustera, snimljene su brojne filmske scene. 

Neuobičajeno za tadašnje vrijeme, u hotelu su gosti mogli da kupe sve što požele, a postojao je čak i pansion za pse, kojim se tek nekolicina današnjih hotela može pohvaliti. U jednom od dokumentarnih filmova snimljenih o ovom hotelu čak se pojavila i priča o postojanju tajnih podzemnih prolaza koji povezuju hotel i Palatu Srbije.

Troškovi izgradnje hotela bili su procijenjeni na dvije milijarde i 750 miliona dinara, kako bi se sve završilo u skladu sa projektnom idejom. Jedan od investitora, beogradski hotel Metropol je želio da novi hotel nadmaši njihov istoimeni hotel u Bulevaru kralja Aleksandra. U tome su i uspjeli, i hotel je u narednim decenijama, tokom sedamdesetih i osamdesetih, doživio zvjezdane trenutke i ušao u historiju. 

Nažalost, stigli su raspad zemlje i tranzicija i učinili svoje. Hotel je tokom devedesetih dobio prvu mrlju u svojoj blistavoj historiji - u njemu se našao štab paravojne formacije Tigrovi Željka Ražnatovića Arkana. Zbog toga je bio i jedan od ciljeva NATO bombardovanja 1999. godine. Hotel je pogođen sa nekoliko bombi, a loša privatizacija nakon 2000. te promjena nekoliko vlasnika i nerealiziranih projekata doveli su do toga da nikada više nije uspio zasjati ni djelićem starog sjaja. 

“Nevjerovatno je koliko je sudbina jedne države i jednog hotela, koji oboje nose naziv Jugoslavije, slična i isprepletana”, ispričao je Nikola Milikić iz Istorijskog muzeja Srbije za BBC i dodao: “Hotel Jugoslavija je bio najveći u SFRJ i njegova namjena je bila upravo to – da pokaže koliko je država jaka i velika finansijski, ali i politički i kulturno".

Kao izuzetan primjer moderne, hotel Jugoslavija je danas pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Srbije, a njegovo postojanje se može sažeti u rečenicu “od sjaja, do očaja i nazad”. 

Sa posljednjom prodajom hotela, postavlja se pitanje šta će se desiti sa objektima u samom hotelu koji su pod zaštitom kao spomenici kulture.  Najnoviji vlasnik je kompanija MV Investment, koja djeluje u okviru građevinske kompanije Milenijum tim, a navodno planira da, uz rekonstrukciju hotela, na tom području izgradi i dva tornja visine do 155 metara.

Hotel Metropol - od najluksuznijeg kazina do najboljeg striptiz kluba

Metropol je bio jedan od investitora u hotel Jugoslaviju. Nalazi se u blizini samog centra Beograda, a građen je u periodu od 1954. do 1958 godine, po projektu arhitekte Dragiše Brašovana. Kao i hotel Jugoslavija, i on je proglašen spomenikom kulture.

Metropol je odmah postao mnogo više od hotela. Bio je istočni prozor u zapadni svijet. U njemu su boravili poznati gosti, o kojima su Jugosloveni do tada mogli samo čitati u novinama. Nijedan svečani doček u Belom i Starom dvoru nije mogao proći bez hrane iz Metropola, a pri sastavljanju državnih jelovnika za sva jela od Briona i Bleda do Beograda uzeto je u obzir mišljenje Metropolovog kuhara Martina Ćoze. Tokom posjete kraljice Elizabete Beogradu 1972. godine, kompletan svečani ručak i sva posluga bili su iz Metropola, jer su samo oni ispunjavali standard vrhunske usluge za visoke goste.

Brojne Titove novogodišnje zabave u Metropolu postavile su standard za proslave u Beogradu. Hotel je, naravno, nudio i druge vrste zabave - od najluksuznijeg kazina u gradu tokom šezdesetih, do najboljeg striptiz kluba tokom sedamdesetih i brojnih poznatih diskoteka i klubova u narednim decenijama.

Kirk Douglas je jednom prilikom pohvalio osoblje menadžeru hotela: “Jutros sam se u foajeu ispričao sa jednim hotelskim službenikom. Nevjerovatno je koliko je znao o svjetskom i srpskom pozorištu." Douglas, naravno, pojma nije imao da je zapravo razgovarao sa Jovanom Ćirilovim, čuvenim teatrologom. 

Mnogi Beograđani su 1959. godine uzalud čekali Luisa Armstronga ispred ulaza u hotel, pitajući se zašto čuveni muzičar ne izlazi iz hotelske sobe. U međuvremenu je Armstrong ulazio i izlazio iz hotela kroz garažu. 

Glumci Anthony Quinn i Brigitte Bardot, reditelj Vitoria de Sica, državnici Naser, Nehru, Nicolai Ceausescu i Leonid Brežnjev bili su redovni i poznati gosti hotela. Tokom Konferencije šefova država i vlada nesvrstanih zemalja 1961. godine, prijemu u Metropolu prisustvovalo je 30 šefova država i vlada i tri hiljade gostiju. 

Među najslavnijim gostima hotela bili su i Che Guevara, Juliana Beck, Judith Malina, Sophia Loren, Gina Lolobrigida, Robert De Niro, Alfred Hitchcock, Roman Polanski, itd. 

U Metropolu je, 12. januara 1994. godine, svoj život okončao neponovljivi bubnjar Bijelog dugmeta - Goran Ipe Ivandić. Prema zvaničnim navodima, ubio se skočivši sa šestog sprata. “Ipe se nije ubio. Samo je pogrešnim osobama u pogrešno vreme otvorio vrata hotelske sobe”, izjavio je tada jedan neimenovani srbijanski menadžer, koji se samo sat vremena nakon nesreće našao na mjestu dešavanja.

Metropol je danas jedan od tri hotela sa pet zvjezdica u Beogradu. Od ostalih se razlikuje po bogatoj tradiciji i historiji. Pripada lancu Starwood i brendu Luxury Collection.

InterContinental - pamti se i po grandioznoj svadbi Lepe Brene i Bobe Živojinovića

Najveći beogradski hotel iz premijum kategorije izgrađen je u okviru Sava Centra 1979. godine. Podignut je u rekordnom roku kako bi u oktobru te godine ugostio učesnike generalne skupštine Međunarodnog monetarnog fonda i Međunarodne banke za obnovu i razvoj. Pregovori između vlasnika, kompanije Generaleksport i američke korporacije Intercontinental bili su završeni još ranije, pa je otvoren kao 81. član ove hotelske franšize, pod nazivom Intercontinental Beograd.

Licencu je izgubio 2006. godine, nakon čega je radio pod nazivom Continental sve do jula 2012. kada je zatvoren, kako bi se pripremio za rekonstrukciju. Hotel je 2008. godine kupio Delta Holding, a nakon rekonstrukcije osvanuo je pod imenom Crowne Plaza.

Budući da je bio izgrađen po najvišim mogućim standardima u Jugoslaviji, njegovoj unutrašnjosti, ni decenijama kasnije, nije bilo potrebno veće funkcionalno prilagođavanje. Spolja, budući da je i on zaštićen poput Metropola i Jugoslavije, moralo se voditi računa da se zadrži autentični izgled. Posjeduje 417 soba, 14 kongresnih sala, izbor restorana i barova te najveći hotelski bazen u Srbiji. 

Između ostalog ostao je upamćen i po grandioznoj svadbi koju su Lepa Brena i Boba Živojinović priredili u ovom hotelu, 7. decembra 1991. godine, a o kojoj se i danas, s vremena na vrijeme, u javnosti s nostalgijom priča.

U narednim danima donosimo vam i priče o perjanicama bosanskog hotelijerstva, vrhuncu jugoslovenskog hedonizma, biserima jadranske obale i ekspanziji hotelijerstva u Jugoslaviji.

(DEPO PORTAL/ad)