SEPA sistem (Single Euro Payment Area) je prvobitno razvijen kao inicijativa evropske bankarske industrije koja je formirala i evropsko upravljačko tijelo za razvoj projekta SEPA - Evropsko platno vijeće. SEPA je postavljena na način koji bankarstvo čini međunarodno besprijekornim i brzim i to za sve učesnike sa finansijskim transakcijama, bilo da se radi o građanima ili možda javnim investicijama, izvoznicima, uvoznicima ili kupcima.

STABILAN SISTEM

Platni sistem je skup sistema preko kojih se vrši transfer novčanih sredstava. Njegova uloga je da održi finansijsku stabilnost s obzirom na to da reguliše cirkulaciju novčanih tokova. Zato je stabilan platni sistem od vitalne važnosti za svaku zemlju, piše Oslobođenje.

Zakon o Centralnoj banci BiH kaže: “Osnovni zadaci Centralne banke koji se izvršavaju pod nadležnošću njenog Upravnog vijeća su: da potpomogne ili uspostavi i održava odgovarajuće platne i obračunske sisteme”. S tim u skladu je i uspostavljen sistem preko kojeg se obavlja međubankarsko plaćanje u konvertibilnim markama.

- Bosni i Hercegovini je strateški plan pristupanje SEPA. Gubimo puno novca na naknade, a pristupanje SEPA biće prioritet za razvoj tržišta kapitala. Imamo nedostatke koje moramo otkloniti, ali smo spremni, kaže Halid Tvico, šef Službe za nadzor i razvoj platnih sistema Centralne banke BiH.

CBBiH kontinuirano radi na čuvanju stabilnosti platnih sistema, te prati evropske i svjetske trendove u ovoj oblasti. Tako je 3. juna 2019. uspješno okončan i pušten u rad novi žirokliring sistem usklađen sa ISO 2022 i važnim evropskim SEPA standardom.

Kroz ovaj sistem godišnje se obavi oko 40 miliona transakcija vrijednih više od 110 milijardi. Na ovaj način je zamijenjen stari sistem koji je funkcionisao bez prekida 18 godina i pet mjeseci.

Poruke i formati koji se koriste u ovom platnom sistemu su u potpunosti usklađeni sa onim koji se koriste u SEPA području. Tako je napravljen iskorak i ostvaren preduslov za integrisanje platnih sistema CBBiH u platni sistem EU. Naravno, ova tranzicija podrazumijeva više faza, gdje poslovne banke pokazuju visok nivo kompetencija i odgovornosti, što je na kraju rezultiralo time da svi sudionici budu spremni i da sistem bude u potpunosti funkcionalan za integrisanje u evropske tokove.

U Centralnoj banci BiH je 1. februara 2024. održan sastanak sa predstavnicima Evropske komisije, Svjetske banke i USAID-a, te svih relevantnih finansijskih institucija BiH o priključenju BiH jedinstvenom području plaćanja u eurima (SEPA).

Ulaskom u ovakav sistem, zemlje koje ne koriste euro kao valutu imale bi brojne benefite. Sama činjenica da SEPA danas obuhvata 36 država i to sve članice EU, te Island, Lihtenštajn, Norvešku, Švajcarsku, Monako, San Marino, Andoru i Vatikan, te Englesku koja nije članica EU, a ostala je zemlja SEPA, dovoljno govori.

Iz našeg regiona na listi je Hrvatska, dok je Crna Gora nedavno pokrenula projekat pristupanja SEPA. Dakle, SEPA predstavlja jedinstveno tržište za plaćanje u eurima u okviru kojeg građani, privreda i javne institucije imaju mogućnost da izvršavaju sve bezgotovinske platne transakcije u evropskoj valuti. Procjene su da je riječ o području gdje bi više od 500 miliona građana i oko 20 miliona preduzeća i evropskih javnih ustanova moglo mnogo jeftinije da obavlja plaćanja u eurima pod istim uslovima, sa istim pravima i obvezama, bez obzira na to gdje se nalaze.

RAZLIKA

To bi kod elektronskog plaćanja značilo da ne postoji razlika između prekograničnih i nacionalnih elektronskih plaćanja u eurima u maloprodaji širom Evropske unije, a brojni su benefiti i kada je riječ o privredi.

Međutim, ne treba izgubiti iz vida da je svaka liberalizacija povezana sa nekom vrstom rizika, koja bi se svakako morala vagati i razmatrati. Sa tačke gledišta bilo kog građanina i privrede, ovaj sistem neminovno olakšava sve transakcije. Koji su to rizici, nismo do sada uspjeli saznati od aktera, ali pretpostaviti je da mogu biti oko liberalizacije deviznih odliva i mogućnosti da se naglo isprazne devizne rezerve. Tu je još jedno važno pitanje: koliko SEPA u sebi sadrži osim tehničkih i pitanja ekonomske i političke prirode.

(DEPO PORTAL/jk)