Ovu tvrdju u svojoj knjizi "Pacovska rupa koju treba držati na oku" iznosi Koulman Armstrong Mehta, magistar istorije na Državnom univerzitetu Sjeverne Kalifornije, piše beogradski "Blic".

Koristeći materijal sa koga je tek nedavno skinuta oznaka "strogo povjerljivo", kao i seriju razgovora sa šefom CIA u Beogradu od 1948. do 1951. godine, Mehta prati razvoj odnosa Jugoslavije i SAD, a pre svega njihovih obavještajnih službi. Sigurno najuzbudljiviji dio knjige je upravo priča o izdaji Sovjetskog saveza i Titova odluka da se okrene Americi.

Mehta navodi da je krajem novembra 1950. godine Frenk Vizner, šef Kancelarije za koordinaciju politike, ogranka CIA za tajne operacije, počeo pregovore sa Vladimirom Velebitom, zamjenikom jugoslovenskog ministra za spoljnu trgovinu o mogućnostima sklapanja obavještajnog sporazuma između dvije zemlje. Vizner je smatrao da bi takva saradnja pomogla jugoslovenskoj Upravi državne bezbjednosti (UDBA) "u domenu psihološkog ratovanja". CIA bi, takođe, pomogla Jugoslaviji da uspostavi sistem brze komunikacije u slučaju sovjetske invazije.

Vizner se s tim prijedlogom obratio Velebitu zbog toga što je od svih članova jugoslovenske vlade upravo on važio za "najistaknutijeg zagovornika prozapadne orijentacije Jugoslavije". U tim razgovorima pomagao mu je tadašnji šef operacija CIA u Beogradu, koji je želio da ostane anoniman i koji je zastupao stavove CIA pod maskom prevodioca. Nije prošlo ni sedam dana od sklapanja sporazuma kad je Jugoslavija ponudila Amerikancima sovjetski jurišni avion MiG-15, koji se odlično pokazao u Korejskom ratu i koji je veoma interesovao američke inženjere, navodi "Blic".

Jugoslavija je saopštila Sovjetskom Savezu da se MiG srušio na teritoriji Jugoslavije i odbila da dozvoli sovjetskim obaveštajcima da pređu njenu granicu, ističući da je avion nepovratno oštećen i da mu nema spasa. A onda je ponuđen Sjedinjenim Državama pod uslovom da šef operacija CIA u Beogradu organizuje transport letjelice.

- Pozvali su me u sred noći i ponudili nam potpuno očuvan MiG-15. Petorica naših operativaca su hitno doputovala u Beograd i organizovala su transport letjelice. Avion je rasklopljen na dijelove i tako prebačen u SAD. Imao je samo par manjih oštećenja, ništa značajno. Bili smo u šoku jer smo dobili jedan od prvih aviona ovog tipa koji je mogao da leti - tvrdi bivši agent CIA u razgovoru sa autorom knjige.

Amerikanci su tokom Korejskog rata nudili nagradu od 100.000 dolara za svaku informaciju o sovjetskom avionu MiG-15. Prvi avion koji su dobili bio je upravo ovaj koji su isporučile jugoslovenske vladi. Slijedeći je u posjed Amerike došao tek dvije godine kasnije, 1953. godine.

Početkom pedesetih Jugoslavija je postala strateški značajan akter u Jugoistočnoj Evropi i služila je kao "ključna karika u odbrani Mediterana i Bliskog istoka". Prema ocjeni CIA, Jugoslavija je bila jedna od rijetkih zemalja u jugoistočnoj Evropi "u kojoj režim nije nametao velike restrikcije i gdje je postojala relativna sloboda putovanja". Zato je postala centar za prikupljanje obavještajnih podataka za region. Od "pacovske rupe koju treba držati na oku" prešla je u kategoriju "zemlje od strateškog značaja" i postala važna komponenta američke hladnoratovske strategije, prenosi u tekstu "Blic".

(BLIN MAGAZIN/ma)