Izvor: balkans.aljazeera.com

Piše: Julia Petrovskaja

Ruski opozicioni lider Aleksej Navalni jutros je avionom doputovao u Berlin, nakon što je njemački tim koji je stigao u Omsk u petak morao čekati dozvolu za njegovo premještanje skoro 24 sata.

On je u komi, a bio je smješten u bolnici u sibirskom gradu Omsku, nakon što se razbolio u četvrtak tokom leta za Moskvu. Njegov tim sumnja u trovanje, smatrajući da mu je otrov stavljen u čaj u aerodromskom kafiću. Međutim, ljekari bolnice u Omsku (gdje je avion morao neplanirano sletjeti) navode da nisu pronađeni tragovi otrova, a njegova bolest je navodno prouzrokovana “metaboličkim poremećajem”.

U isto vrijeme direktor Fonda za borbu protiv korupcije (čiji je osnivač Navalni) Ivan Ždanov tvrdi kako je službenik saobraćajne policije rukovodstvu omske bolnice prenio informacije o otkrivanju “opasne supstance”, koja predstavlja prijetnju ne samo za Alekseja, već i za druge.

U petak je iz Njemačke stigao avion kako bi doveo Navalnog u Berlin, ali porodica Navalnog nije odmah dobila dozvolu za njegovo premještanje. Glavni ljekar omske bolnice Aleksandar Murahovski govorio je da pacijent nije dovoljno stabilan. U petak naveče je ipak objavljeno da će avion poletjeti u subotu.  Ranije je portparol Kremlja Dmitrij Peskov izjavio da su vlasti spremne da razmotre zahtjev za liječenjem Navalnog u inostranstvu.

Navalni, čije je ime zabranjeno spominjati na ruskoj televiziji pod kontrolom Kremlja, poznat je javnosti po brojnim antikorupcijskim istragama u vrhu političke elite. Njegovi dokumentarni filmovi prate milioni gledalaca, a jedan od najpoznatijih 'Ne zovite ga Dimon' o bogatstvu bivšeg ruskog premijera Dmitrija Medvedeva broji više od 35 miliona pregleda.

U Rusiji se Navalni smatra vodećim opozicionarom, pogotovo nakon ubistva Borisa Nemcova u 2015. godini. Organizuje najmasovnije političke proteste i uživa veliku popularnost među mladim ljudima, mada mu je zabranjeno kandidovanje za predsjednika države kao i gradonačelnika Moskve. Najžešći kritičar Putina bio je više puta napadan i osuđivan, a u pritvoru je proveo stotine dana od 2011. godine kada su nakon duže pauze u Rusiji počeli veliki antivladini protesti.

Ljekari pod pritiskom?

Rođaci Alekseja Navalnog ne vjeruju da su dobili pouzdane podatke o njegovom zdravstvenom stanju, jer im nije jasno na čemu se temelji zaključak o “metaboličkim poremećaju”. Nepoznato je da li je Navalni podvrgnut svim testovima neophodnim za utvrđivanje dijagnoze.​ Supruga političara, Julija, smatra da su omski ljekari “sakrivaju istinu” i zato nisu odmah dozvolili njegovo premještanje u Njemačku. Ona se tim povodom obratila predsjedniku Vladimiru Putinu.

Portparolka Fonda za borbu protiv korupcije Kira Jarmiš najavila je žalbu Evropskom sudu za ljudska prava kako bi se preuzele hitne mjere. Odlaganje prevoza, kako je navela, može dovesti do “nepopravljive štete”.

Navalnijev lični ljekar Jaroslav Ašihmin objasnio je ponašanje omskih ljekara njihovim “strahom”. S jedne strane je nepoznato da li je neko vršio pritisak na rukovodstvo bolnice, s druge strane ne postoji logično objašnjenje zašto pacijenta ne puštaju na zahtjev rođaka kada je avion s visoko kvalifikovanim medicinskim timom već stigao, kazao je Ašihmin za ruske medije.

Kolega Navalnog Leonid Volkov smatra da se radi o “političkoj odluci koja sprječava mogućnost da se otrov otkrije u nezavisnoj laboratoriji”. Pominje se situacija iz jula 2019. kada je Navalni bio prebačen iz zatvora u bolnicu zbog velikog otoka i crvenila na licu. Njegova je doktorka Anastasija Vasiljeva tada govorila o “toksičnom oštećenju” i tražila je uzimanje uzorka kože i kose, što joj nije bilo dozvoljeno.

Pristalice: “Otrovan je zbog političke pozicije”

Nema sumnje da je Navalni otrovan zbog svoje političke pozicije i aktivnosti, smatraju brojne pristalice i politički saveznici glavnog ruskog opozicionara.

Politikolozi, novinari, pisci objavljuju ovih dana svoja mišljenja na društvenim mrežama. Najčešće situaciju posmatraju u kontekstu mogućih masovnih protesta u Rusiji na jesen, tokom kampanje za regionalne izbore, te dešavanja u susjednoj Belorusiji, gdje je dugogodišnji autoritarni režim Aleksandra Lukašenka na ivici kolapsa nakon predsjedničkih izbora. Pokušaj atentata na Navalnog upoređuju s ubistvom Borisa Nemcova i sumnjivim trovanjima poznatih kritičara.

Pisac Dmitrij Bikov, koji je prije nekoliko godina preživio pokušaj trovanja, smatra da je atentat na Alekseja Navalnog “dobro isplanirana, ali loše izvedena operacija koja je usmjerena na zastrašivanje”. Poznate opozicione aktiviste, poput Vladimira Milova ili Pjotra Verzilova, otvoreno optužuju političko rukovodstvo zbog trovanja. Drugi navode da Kremlj, bez obzira na to ko je konkretno izdao naređenje, snosi svu odgovornost, jer su brojna sumnjiva ubistva za vrijeme Putinovog mandata ostala nerasvjetljena, uprkos apelima javnosti.

“Ružno je sumnjati kada si siguran”, naveo je poznatu izreku pisac Viktor Šenderovič u svom komentaru na Facebooku. “I naravno, Putin snosi punu odgovornost za ono što se događa, jer je dao zaštitu brojnim zlikovcima u ruskoj eliti”. Šenderovič napominje da Navalni nije prvi kritičar koji se razbolio zbog misterioznog trovanja. Naveo je niz imena ljudi koji su preživjeli sumnjivo trovanje ili preminuli, a među njima su novinar Jurij Ščekočihin, novinarka Ana Politkovskaja (preživjela je trovanje, ali je kasnije ubijena iz pištolja), bivši agent FSB-a Aleksandar Litvinenko, novinar Vladimir Kara-Murza mlađi (dva puta je hospitalizovan sa simptomima trovanja), politički aktivista Pjotr Verzilov, pisac Dmitrij Bikov.

“Kremlj se plaši onoga šta bi se moglo dogoditi tokom glasanja 13. septembra (za regionalne izbore). Gledajući u Bjelorusiju kao u ogledalo, Putin sebe stavlja na mjesto Lukašenka i shvata da, za razliku od njega, on neće imati koga nazvati”, piše novinar Igor Jakovenko.

Zašto je Navalni glavni izazov za Kremlj?

Mediji pod okriljem Kremlja i brojni internet trolovi (kao što je to bilo nakon ubistva Borisa Nemcova) na sve načine umanjuju politički značaj Alekseja Navalnog. O njemu se naprimjer govori kao “blogeru”, a ne lideru političke opozicije. Mogućnost trovanja se odbija ili se šire informacije nekih izvora da je konzumirao alkohol. Ako se govori o pokušaju atentata, sva odgovornost se prebacuje na opoziciju koja navodno traži takozvanu “sakralnu žrtvu” među poznatim ličnostima.

Međutim, poznato je da je Navalni uspostavio efikasnu mrežu kancelarija širom Rusije. Pored organizacije masovnih protesta, bavio se posljednih godina podrškom kandidata koji su se na izborima suprotstavljali vladajućoj “Jedinstvenoj Rusiji”. Upravo je “pametno glasanje” koje je Navalni ponudio biračima (odnosno glasanje za rivale kandidata vlasti) obezbijedilo izbornu pobjedu značajnom broju opozicionih kandidata. Kao dokaz da je Navalni glavni izazov za Kremlj služi činjenica da su stotine njegovih saradnika širom Rusije redovno kažnjavani i zatvarani. Ni jedna politička organizacija, uključujući one koji sebe smatraju glavnim opozicionim snagama, ne bi mogla da se žali na takav progon u Rusiji.

Politikologinja Marija Snjegovaja smatra da je Kremlj dugo „tolerisao“ Alekseja Navalnog, ali nakon usvajanja ustavnih amandmana u julu 2020., Putinov režim evoluira u još represivniji autoritarizam. “Sada je sve dozvoljeno. Kremlj se boji da će se bjeloruski protesti proširiti na Rusiju, naročito nakon dešavanja u Habarovsku, na Dalekom Istoku, gdje protest zbog hapšenja guvernera traje skoro dva mjeseca, a uz to postoji prijetnja “pametnog glasanja”.

Dakle, udarac je pogodio ne “običnog blogera”, već najopasnijeg protivnika Kremlja, koji je pokazao sposobnost da mobiliše birače protiv kandidata vlasti. Približavanje parlamentarnih izbora 2021. i dalji pad rejtinga Vladimira Putina i vladajuće stranke zahtijeva od Kremlja da preduzme aktivne korake na održavanju političke kontrole. Izbacivanje Navalnog iz političke borbe, barem nakratko, Kremlju samo daje predah, ali ne rješava političku krizu, koja je produbljena odlukom Kremlja da produži Putinov mandat poslije 2024. godine. 

(DEPO PORTAL, BLIN MAGAZIN/md)